Historia om Nesset kraftverk

Mykje var tilfeldig då hareidsdølane henta heim turbinen til Nesset kraftverk. Historia inneheld både industri, tyskarar og ekte sunnmørsk pruting.

Det var i 1913, på Kværner Brug i Lodalen i Kristiania, den 1-stråla peltonturbinen med sluseventil og regulator vart produsert. Det var Solberg Spinderi i Nedre Eiker kommune som var oppdragsgjevar.

Allereie rundt århundreskiftet elektrifiserte dei aktiviteten sin i Solbergsvassdraget: eit spinneri og eit sagbruk.

Turbinen, som etterkvart hamna i Nesset kraftverk, vart installert som det andre aggregatet i Solberg kraftstasjon. Her gjorde han teneste fram til 1943. Mange tusen meter med dukar og gardinstoff har blitt produsert av krafta frå denne turbinen.

Då Drammen by sårt trengte meir drikkevatn vart det inngått ein avtale med Solberg Spinderi. Den gjekk ut på at Drammen kommune tok over vassrettane til kraftverket, mot at energimengda vart kompensert inn i evigheita.

Den andre verdskrigen rasa no på sitt verste og det tyske krigsmaskineriet dreiv på med bygging av vegar, jernbane, kystfort, kraftverk og aluminiumsfabrikkar med meir over heile landet. Det “arbeidslause” aggregatet i Solberg kraftstasjon vart difor straks kverrsett av okkupasjonsmakta. Han var mest sannsynleg tiltenkt sitt neste liv som anleggskraftverk i Fauske i Nordland.

Men slik skulle det ikkje gå. “Tyskertanje” leid smertelege tap på alle frontar og fekk anna å tenke på enn bygging av kraftverk.

På Hareid var det samstundes smalehans. Han ’joklepej’ dominerte med vassløyse som resultat. Det var skrikande mangel på kraft i bygda. Kraftverket dei hadde i Hareidselva, bygd i 1919 på 200 hk, leverte for det meste "raudemakkar" eller ofte ingen ting.

No måtte Nessetelva byggjast ut!

Driftsstyrar Bakke i Hareid kommunale elverk vart på denne tida tipsa om ei annonse i eit teknisk tidsskrift om maskineriet frå Solberg kraftstasjon, som var til sals for 73 000 kroner. Det passa for ei fallhøgd på 200 meter og ville yte om lag 500 kW.

Perfekt for Nessetelva!

Verksstyret sende sporenstreks to mann til Drammen for å sjå på utstyret. Men akk, nazistane hadde kome dei i forkjøpet. Dei hadde konfiskert heile anlegget som skulle sendast nordover.

Reisa nordover

Etter krigen var over tok elverket kontakt med ordføraren i Fauske. Han svara at til Fauske hadde det ikkje kome noko verk! Men ein reisande for Siemens hadde sett eit slik verk på jernbanestasjonen i Mosjøen. Verksstyret bestemte at verksstyrar Bakke og styreleiar Måseide skulle reise nordover for å freiste å få fatt i maskineriet.

Styremedlem Peder Skarbak sa då:

”ej tenkje dokke slengje ti dei ei femåkjue tusen å so fær dokke heile greiå”.

Og så for dei!

Ein salsrepresentant for staten forlangte 18 000 kroner for ”hele stasen”. Hareidsdølane kunne ikkje som gode sunnmøringar vende heim utan og ha pruta, så dei kontra med følgjande: ”Vi hadde egentlig tenkt på 12 000…”. Dei møttest på halvvegen og fekk ”hele stasen” for 15 000 koner!

Våren 1946 starta dei arbeidet med bygging av taubane, dammar, røyrgater og kraftstasjon.

Då kraftverket vart sett i drift sommaren 1947, viste det siste kostnadsoverslaget 460 000 kroner. Det tilsvarar om lag 9 mill. kr i 2013-kroner.

Store planar

Etter 100 år i drift skal turbinen i Nesset kraftverk no skiftast ut. Tussa planlegg ei større oppgradering for å auke produksjonen og fleksibilieten i kraftverket, og styrke driftstryggleiken. Nytt maskineri vil auke produksjonen til om lag 3 GWh. Det tilsvarar det gjennomsnittlege energibehovet til rundt 150 einebustader.

Oppgraderingane inkluderer ny generator, turbin, transformator og nytt koplings- og kontrollanlegg. 

Les meir om planane!

All kraft frå Tussa er fornybar

Tussa eig 25 vasskraftverk og 1 biobrenselanlegg. Tussa sine vasskraftverk har ein samla gjennomsnittleg produksjonskapasitet på 750 GWh i året. Det er nok til å forsyne rundt 37 500 bustadhus med straum i eitt år.

Les meir om Tussa sin vasskraftproduksjon