Eventyrlyset frå Åmbøfossen

"Det var ein klår og kald kveld i januar med mykje snø. Spaninga var stor, for no skulle endeleg det store underet skje, eventyrlyset skulle stråle over bygda."

Slik startar skildringa av då Åmbøfossen kraftverk vart sett i drift i Ørsta i 1915. Dette var det første større kraftverket i Ørstavassdraget, og det første kommunale kraftverket på landsbygda i Noreg. Forventningane var store.

Åmbøfossen krafterk vart bygt av Ørsta Elektrisitetsverk og vart sett i drift 15. januar 1915. Installert effekt i kraftverket var 300 kW, og byggjekostnaden kom på 145 000 kroner. 

Ei stor investering for Ørsta kommune. Kommunebudsjettet var på 22 000 kroner det året. 

«Det fortelst mykje rart om kvelden lyset kom til Ørstavik:

- Det var ein klår og kald kveld i januar med mykje snø. Spaninga var stor, for no skulle endeleg det store underet skje, eventyrlyset skulle stråle over bygda.

Dei hadde hengt ei lyspære i glaset på ein av butikkane og mykje folk samla seg uttafor. No skulle det bere til! Dei venta fåfengt, men endeleg kom det. Sannelig, der viste det seg ein ørliten ljoske inne i pæra, raud som ein sommarfeit makk, skjelvande som eit nyfødd fivreld.

Spring heimatt og leit fram oljelampane godtfolk! Ka sa me! Greinaløyse og stormannsgalskap! 

Jau, det var lått, det var skadefryd og vitsane hagla. Men brått kom det ein liten dett til med lys. Jaja, det vart ikkje mykje verre, det lyste om lag for ei kole! Men noko særleg å skreppe av var det så visst ikkje. Låtten held seg. Det lyste blått for heradstyret.

Men så kom det endå ein liten dett med lys. Finfint! Optimistane jubla, dette gjekk over all forventning. Ja no ser de! Ka sa me!»

 

Sitat frå Artur Klæbo på 50-årsjubileet
Boka VERKET 1915–1965 Ørsta Kommunale Elektrisitetsverk av Peter Kjeldseth Moe

Forbruket auka

Tidleg på 1900-talet var det industrialisering for fullt i Noreg. Industrien og bustadutbygginga blomstra i Ørsta, og etterspurnaden etter elektrisk kraft auka. Produksjonen frå Åmbøfossen kraftverk vart fort for liten.

«Kapasitetsmangel på elverket ved Åmbøfossen vart merkbar allereie i det første året verket var i drift. Så tidleg som 1. mai 1915 gav nemleg byggjenemnda melding til kommunestyret at den krafta som elverket rådde over, snart ville vere heilt borttinga. Nemnda bad difor om at det snarast vart sikra meir vasskraft til utbygging.»

Sitat frå boka KRAFT TIL VEKST av Gunnar Ellingsen

Slutt for Åmbøfossen

20. desember 1931 kom Bjørdal kraftverk på nettet, og då var det slutt for Åmbøfossen kraftverk. Kraftverket vart lagt ned, og aggregatet vart selt til Stefan Runolfsen frå Island. 

Bjørdal kraftverk er framleis i drift, og ser likeeins ut i dag som i 1931. På biletet ser du kraftverkstyrar Peder Johansen og maskinst Matias H. Bjørdal inne i kraftstasjonen. Tussa har no planar om å modernisere kraftverket.  

Etter at Åmbøfossen kraftverk vart lagt ned, har kraftstasjonen vore utlånt til diverse aktivitetar, sist Veteranvognklubben i Ørsta og Volda. 

No har Tussa selt eigedomen til ein av tomtenaboane. Kjøpekontrakta vart signert 2. desember.

 

Tussa - med kraft til å skape

Tussa driv i dag 25 vasskraftverk. 

Les meir om kraftproduksjonen vår